Zaostrzenie atopowego zapalenia skóry przed miesiączką i w trakcie ciąży | Hormony płciowe a AZS, skóra i alergia na nikiel

Osoby z atopowym zapaleniem skóry doświadczają okresów remisji, kiedy skóra jest w dobrym stanie i nie obserwuje się objawów AZS, oraz okresów zaostrzenia. Istnieje wiele czynników, które mogą powodować wystąpienie zaostrzenia atopowego zapalenia skóry. Jako czynniki zaostrzające wymienia się na przykład stres, temperaturę, pot. U kobiet takim czynnikiem zaostrzającym objawy atopowego zapalenia skóry mogą być żeńskie hormony płciowe, których poziom ciągle się zmienia. Poziom hormonów płciowych zmienia się w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego, w trakcie ciąży, w czasie połogu, czy przed menopauzą. Dlaczego atopowe zapalenie skóry pogarsza się u kobiet przed miesiączką? Czy atopowe zapalenie skóry może zaostrzyć się w ciąży? Jaki wpływ mają hormony płciowe na skórę, atopowe zapalenie skóry, czy alergię i wyniki testów alergicznych?

Hormony płciowe i skóra

Dwa główne hormony, których poziom jest zmienny w trakcie cyklu, to progesteron i estrogen. Poziom estrogenu po miesiączce rośnie, by osiągnąć najwyższy poziom tuż przed owulacją. W okolicach owulacji spada poziom estrogenu, a zaczyna rosnąć poziom progesteronu. Spadek poziomu estrogenu występuje w drugiej połowie cyklu menstruacyjnego, po ciąży czy w okolicach menopauzy.

Progesteron i estrogen są odpowiedzialne nie tylko za prawidłowy przebieg cyklu i funkcje rozrodcze organizmu kobiety. Hormony te oddziałują na wiele tkanek i organów w ciele, również na skórę. W skórze znajdują się bowiem receptory dla tych dwóch hormonów. W związku z tym progesteron i estrogen wpływają na przykład na poziom nawilżenia skóry, jej grubość, produkcję lipidów i ich zawartość w skórze.

Wpływ estrogenu i progesteronu na skórę

Estrogen

Uważa się, że estrogen jest odpowiedzialny za:
– wzrost grubości skóry
–wzrost zawartości wody w skórze
– lepiej działającą funkcję barierową skóry (większa „szczelność” skóry)
– przyspieszenie gojenia ran
– zwiększenie syntezy kolagenu
– obniżeniu wydzielania sebum
– zwiększona elastyczność skóry

Dodatkowo estrogen wpływa również na wrażliwość skóry na promieniowanie UV, czy na bakterie występujące na skórze.

Progesteron

Badania nad progesteronem sugerują, że występowanie różnego rodzaju chorób skóry koreluje z podwyższonym, szczytowym poziomem progesteronu. W czasie przed/około menstruacyjnym obserwuje się zaostrzenia takich dermatoz, jak trądzik, łuszczyca, czy atopowe zapalenie skóry. Dokładna rola progesteronu na skórę jest mniej poznana niż rola estrogenu. Dodatkowo podejrzewa się, że wpływa on na działanie układu odpornościowego.

Atopowe zapalenie skóry a cykl miesiączkowy

Poziom hormonów w drugiej połowie cyklu, czyli zmniejszony poziom estrogenu oraz zwiększony poziom progesteronu wiąże się ze zmianami w obrębie skóry kobiety. Dochodzi do zwiększonej utraty wody ze skóry, zmniejsza się grubość skóry, jej „szczelność”, czy pogarsza gojenie ran.

W jednym z badań 33% z 150 kobiet zaobserwowało pogorszenie objawów AZS przed miesiączką. Korelowało to z występowaniem u tych kobiet zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

W innym badaniu sprawdzono wpływ cyklu menstruacyjnego na skórę u 286 japońskich kobiet z atopowym zapaleniem skóry. 47% przebadanych kobiet doświadczyło pogorszenia stanu skóry w trakcie cyklu menstruacyjnego, w większości przypadków tuż przed miesiączką. Ciężkość pogorszenia u tych kobiet była różna. Wszystkie kobiety, u których zaobserwowano zaostrzenie atopowego zapalenia skóry w trakcie cyklu, doświadczały objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Uważa się więc, że zaostrzenie atopowego zapalenia skóry jest powiązane z występowaniem zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

W kolejnym badaniu 32% z 97 kobiet doświadczyło pogorszenia AZS związanego z cyklem miesięcznym. U 68% kobiet, które doświadczały pogorszenia AZS, to pogorszenie było łagodne. Spośród przebadanych 97 kobiet z AZS, 23 kobiety przebyły przynajmniej 1 ciążę. 30,4% doświadczyło zaostrzenia AZS zarówno w ciąży, jak i przed miesiączka, a 46% ze wszystkich 97 badanych kobiet doświadczyło zaostrzenia AZS albo w ciąży, albo w trakcie cyklu menstruacyjnego.

Atopowe zapalenie skóry w ciąży

Jednym z mitów na temat atopowego zapalenia skóry, z którym się spotkałam, jest ten o wyleczeniu z atopowego zapalenia skóry dzięki ciąży (po więcej mitów zapraszam do tego artykułu). Tymczasem okazuje się, że bardziej prawdopodobne jest zaostrzenie atopowego zapalenia skóry w ciąży, niż poprawa stanu skóry.

W jednym z badań 52% kobiet z AZS w trakcie ciąży zaobserwowało pogorszenie stanu skóry, zwykle rozpoczynające się w pierwszych 20 tygodniach ciąży, a 24% kobiet zaobserwowało poprawę AZS w trakcie ciąży

W innym badaniu sprawdzono wpływ ciąży na przebieg atopowego zapalenia skóry u 23 kobiet. 65% z nich doświadczyło zmiany przebiegu AZS w trakcie ciąży. 61% kobiet doświadczyło pogorszenia objawowo AZS, a 4% poprawy, pozostałe kobiety nie stwierdziły wpływu ciąży na przebieg AZS. Z grupy kobiet, które doświadczyły pogorszenia, 14% doświadczyło lekkiego pogorszenia, 57% średniego, a 29% ciężkiego.

Jedna z przyczyn zaostrzenia AZS w ciąży może być to, ze w ciąży stwierdza się przechylenie odpowiedzi immunologicznej w stronę odpowiedzi Th2 – zwiększa się poziom limfocytów Th2 w stosunku do limfocytów Th1. Atopowe zapalenie skóry jest natomiast związane z odpowiedzią Th2, dlatego to „przełączenie” poziomu limfocytów w trakcie ciąży może być powodem występowania zaostrzeń atopowego zapalenia skory w trakcie ciąży. Trochę na temat odpowiedzi immunologicznej w atopowym zapaleniu skóry można znaleźć w moim artykule o tym, jak działa Dupilumab – nowy lek na atopowe zapalenie skóry. 

Faza cyklu menstruacyjnego a alergia i wyniki testów alergicznych

Jako ciekawostkę na koniec przytoczę badanie, w którym sprawdzano wpływ fazy cyklu menstruacyjnego na wynik testu na alergię na nikiel. Przebadano 30 kobiet, u których stwierdzono wcześniej alergię na nikiel. Przeprowadzono u tych kobiet testy alergiczne na nikiel w 7-10 dniu cyklu oraz w 20-24 dniu cyklu. Reakcje alergiczne w 20-24 dniu cyklu (druga połowa) były cięższe w porównaniu do reakcji alergicznych w 7-10 dniu cyklu (pierwsza polowa), jednak wyniki nie były istotne statystycznie.

Zaostrzenie atopowego zapalenia skóry przed miesiączką i w ciąży

Hormony płciowe u kobiet nie pozostają bez wpływu na skórę, alergie, czy przebieg atopowego zapalenia skóry. Zmniejszony poziom estrogenu i podwyższony poziom progesteronu w drugiej fazie cyklu menstruacyjnego powodują między innymi zmniejszenie grubości skóry, jej „szczelności” i poziomu nawilżenia. Zmieniające się poziomy progesteronu i estrogenu mogą być czynnikiem zaostrzającym atopowe zapalenie skóry przed miesiączką, czy w trakcie ciąży. Pogorszenie atopowego zapalenia skóry w drugiej połowie cyklu menstruacyjnego obserwuje się u 30-50% kobiet, natomiast zaostrzenia AZS w ciąży doświadczać może nawet ponad połowa kobiet, aczkolwiek zdarza się również poprawa AZS. Uważa się, że zaostrzenie atopowego zapalenia skóry jest powiązane z występowaniem zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Bibliografia

Raghunath, R. S., Z. C. Venables, and G. W. M. Millington. „The menstrual cycle and the skin.” Clinical and experimental dermatology 40.2 (2015): 111-115.

Kemmett, D., and M. J. Tidman. „The influence of the menstrual cycle and pregnancy on atopic dermatitis.” British Journal of Dermatology 125.1 (1991): 59-61.

Kiriyama, Keiko, Hisashi Sugiura, and Masami Uehara. „Premenstrual deterioration of skin symptoms in female patients with atopic dermatitis.” Dermatology 206.2 (2003): 110-112.

Cho, Suhyun, et al. „The influence of pregnancy and menstruation on the deterioration of atopic dermatitis symptoms.” Annals of dermatology 22.2 (2010): 180-185.

Tamer, Emine, et al. „Comparison of nickel patch test reactivity in phases of the menstrual cycle.” International journal of dermatology 42.6 (2003): 455-458.