Jak diagnozuje się atopowe zapalenie skóry?
Jakiś czas temu jedna z czytelniczek bloga zapytała mnie, czy istnieją badania, które może zrobić, aby potwierdzić u niej atopowe zapalenie skóry. Dlatego też przygotowałam post o tym, w jaki sposób diagnozuje się atopowe zapalenie skóry.
Jakie badania potwierdzają atopowe zapalenie skóry?
Mam złą wiadomość – nie istnieje badanie, które jednoznacznie potwierdzałoby diagnozę AZS. Do tej pory nie znaleziono żadnego biomarkera, który wyróżniałby wszystkie osoby z atopowym zapaleniem skóry, charakterystycznego tylko dla tej choroby i który pozwalałby na diagnozę tego schorzenia na podstawie np. badania krwi. Istnieją jednak pewne wskaźniki, które pojawiają się u części osób z atopowym zapaleniem skóry. Jednym z nich jest całkowity poziom przeciwciał IgE we krwi. Jest to badanie, które można wykonać niemal w każdym laboratorium diagnostycznym, a jego koszt to około 30-40 zł. U części osób z atopowym zapaleniem skóry występuje podwyższony całkowity lub specyficzny dla alergenu poziom przeciwciał IgE. Zwykle też poziom IgE różni się w zależności od ciężkości atopowego zapalenia skóry. Jednak u około 20% osób z AZS nie stwierdza się podwyższonego poziomu tych przeciwciał. Dodatkowo podwyższony poziom IgE nie jest charakterystyczny tylko dla AZS – może bowiem występować w takich sytuacjach, jak choroby alergiczne, infekcje pasożytnicze, czy bakteryjne, choroby autoimmunologiczne, nowotwory. Innym biomarkerem są mutacje w genie białka filagryny. Filagryna jest jednym z kluczowych białek warunkujących prawidłową funkcję naskórka, jego odpowiednią budowę. Kiedy gen filagryny jest zmutowany, powstające białko nie może dobrze pełnić swojej funkcji. Szacuje się, że około 50% osób z ciężkim atopowym zapaleniem skóry ma mutacje w genie białka filagryny. Mutacje genu filagryny stwierdza się również w innych chorobach, takich jak rybia łuska, astma. W odróżnieniu od poziomu IgE we krwi, badanie mutacji genu białka filagryny nie jest szeroko dostępne. W jednym z laboratoriów genetycznych, które oferują badanie dwóch najczęstszych mutacji w genie filagryny, koszt badania wynosi 605zł. Jako ciekawostkę dodam, że istnieje badanie przeciwciał przeciw filagrynie, które wykonuje się w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów – takie przeciwciała stwierdza się u około 40% chorych na RZS.
Diagnostyka atopowego zapalenia skóry
Atopowe zapalenie skóry diagnozuje się na podstawie widocznych objawów i wywiadu. Najpopularniejszymi kryteriami diagnostycznymi dla atopowego zapalenia skóry są kryteria wg Hanifina i Rajki. Podzielili oni objawy na główne i mniejsze. Aby postawić diagnozę AZS należy stwierdzić u pacjenta przynajmniej 3 z 4 objawów głównych oraz przynajmniej 3 objawy z grupy objawów mniejszych.
Objawy główne atopowego zapalenia skóry wg Hanifina i Rajki:
- świąd
- przewlekły i nawrotowy przebieg
- charakterystyczna morfologia zmian i ich lokalizacja
- osobniczy lub rodzinny wywiad atopowy (atopia to skłonność do zapadania na choroby o podłożu alergicznym, czyli np. astmę, katar sienny, AZS)
Objawy mniejsze atopowego zapalenia skóry wg Hanifina i Rajki:
- suchość skóry
- rybia łuska
- natychmiastowe reakcje skórne
- podwyższony poziom IgE
- wczesny wiek wystąpienia zmian
- skłonność do nawrotowych zakażeń skóry
- nieswoisty wyprysk rąk i/lub stóp
- wyprysk sutków
- zapalenie czerwieni warg
- nawrotowe zapalenie spojówek
- fałd Dennie-Morgana („większe” fałdy pod oczami, podwójny fałd powieki dolnej)
- stożek rogówki
- zaćma
- zacienienie wokół oczu
- łupież biały
- fałd szyjny
- świąd po spoceniu
- nietolerancja pokarmów
- nietolerancja wełny
- zaostrzenie po zdenerwowaniu
- biały dermografizm („rysowanie po skórze”; po potarciu/ucisku naskórka pojawiają się białe smugi, które utrzymują się przez kilka-kilkanaście minut).
- rumień twarz
- akcentacja mieszków włosowych
Charakterystyczna morfologia zmian i ich lokalizacja zależy od wieku osoby. Dla niemowląt charakterystyczna lokalizacja to twarz i owłosiona skóra głowy. U dzieci do 12 roku życia zmiany pojawiają się w zgięciach łokciowych, czy kolanowych, okolicach nadgarstków i kostek, na karku oraz na grzbietach dłoni. U nastolatków i dorosłych zmiany pojawiają się na twarzy, górnej części ciała, grzbietach dłoni, czy w okolicach miednicy.
Inne kryteria diagnostyki atopowego zapalenia skóry to te zaproponowane przez UK Working Party, które zwracają uwagę na objawy główne oraz dodatkowe cechy, m.n. wczesny początek wystąpienia zmian, czy sucha skóra. Kryteria Hanifina i Rajki zostały zaproponowane w 1980 roku, natomiast w 2003 roku The American Academy of Dermatology opublikowała nowy podział objawów atopowego zapalenia skóry. Objawy zostały podzielone na główne, ważne i dodatkowe.
Objawy główne – muszą występować
- świąd
- wyprysk o typowej morfologii i lokalizacji oraz o przewlekłym lub nawracającym przebiegu
Objawy ważne – występują u większości osób z AZS i dodatkowo potwierdzają diagnozę
- początek choroby w młodym wieku
- atopia – występowanie atopii u danej osoby lub w jej rodzinie, występowanie obecności swoistych przeciwciał IgE lub dodatnie punktowe testy skórne
- suchość skóry
Objawy dodatkowe – pomocne w diagnozie, ale mało specyficzne
- nietypowe reakcje naczyniowe – biały dermografizm, bladość skóry
- rogowacenie przymieszkowe, głębokie pobruzdowanie skóry na dłoniach, rybia łuska
- zmiany oczne i skóry wokół oczu
- inne zmiany regionalne – zapalenie czerwieni wargowej, zmiany w okolicy ucha
- akcentacja mieszków włosowych, lichenizacja (pogrubienie skóry), świerzbiączka
Jak widać te kryteria w sporej części pokrywają się z tymi zaproponowanymi przez Hanifina i Rajkę, są jednak w inny sposób podzielone. Mimo że kryteria zaproponowane przez The American Academy of Dermatology są nowsze, to nadal w praktyce stosuje się te zaproponowane przez Hanifina i Rajkę.
Jeżeli chodzi o kryteria główne Hanifija i Rajki, to u siebie obserwuję :świąd, przewlekły, nawrotowy charakter oraz rodzinny wywiad atopowy. Natomiast lokalizacja zmian w moim przypadku nie pokrywa się z tymi charakterystycznymi dla wieku. Bardziej bowiem pasuję do grupy dzieci do 12 roku życia, niż do dorosłych, ponieważ zmiany pojawiają się u mnie w zgięciach łokci, na szyi oraz na skórze głowy. Z objawów mniejszych obserwuję lub obserwowałam u siebie: suchość skóry, podwyższony poziom IgE, wczesny wiek wystąpienia zmian (około 6 roku życia), świąd po spoceniu, nietolerancja wełny, zaostrzenie po zdenerwowaniu, biały dermografizm, rumień twarzy, czasem pojawiał się u mnie fałd Dennie-Morgana – wtedy gdy zmiany pojawiały się na twarzy. Podsumowując – w tym momencie nie istnieje biomarker, którego zbadanie pozwoliłoby na jednoznaczną i prostą diagnozę atopowego zapalenia skóry na przykład na podstawie badania krwi. Diagnoza atopowego zapalenia skóry odbywa się na podstawie obserwacji pacjenta i przeprowadzonego wywiadu. Dlatego istotne jest uważne obserwowanie swojej skóry i organizmu oraz odpowiednie przygotowanie do wizyty u dermatologa, czy alergologa, o czym chcę napisać w niedalekiej przyszłości.
Sprawdź też inne artykuły:
Co zrobić, gdy podejrzewasz u siebie atopowe zapalenie skóry?
Jak przygotować się do wizyty u lekarza? Wskazówki nie tylko dla atopików i alergików
P.S. Zapraszam do polubienia strony Dermatopik na Facebooku. Dzięki temu nie przeoczysz żadnego nowego wpisu.
Bibliografia:
https://www.atopowe.pl/atopedia/Kryteria_AZS_wg_Hanifina_i_Rajka/https://www.aad.org/practicecenter/quality/clinical-guidelines/atopic-dermatitis/diagnosis-and-assessmenthttp://odiagnostyce.pl/2016/07/12/markery-rzs/Wanat-Krzak, M. A. Ł. G. O. R. Z. A. T. A., and R. Y. S. Z. A. R. D. Kurzawa. „Diagnostyka i leczenie wyprysku atopowego.” Alerg. Astma Immun 11 (2006): 11-21.